Жүктілік – бұл әйел өмірінің ең маңызды кезеңдерінің бірі. Өзің туралы ғана емес, өзіңнің келешек балаң туралы ойланатын уақыт. Материалдық әл-ауқат туралы сұрақтар туындайды: осындай ерекше жағдайда мемлекет қандай көмек көрсетеді? Мемлекет қандай төлемдерді жүргізеді? Жүктілік пен баланы күтіп-бағуға арналған демалыс жұмыстан қандай мерзімге беріледі? Осы мақалада сіз жүктілік басталғаннан кейін және декреттік демалысқа шыққаннан кейін туындайтын барлық мәселелерге жауап табасыз.
Еңбек Кодексінің 99 бабына сәйкес, жүкті әйелдерге, бала (балаларды) туған әйелдерге, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған асырап алған әйелдерге (еркектерге) баланың туылуына байланысты мынадай демалыстар беріледі:
жүктілікке және босануға байланысты демалыс.
жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған жұмыскерлерге демалыс.
бала үш жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты жалақы сақталмайтын демалыс.
Кодекстің 99 бабына сәйкес, жүктілікке және босануға байланысты демалыс ұзақтығы 126 күнтізбелік күнді құрайды (босануға дейін күнтізбелік 70 күнге және босанғаннан кейін күнтізбелік 56). Қиын босанған немесе екі немесе одан көп бала туған жағдайда – 70 күнді демалыс беріледі. Демалыстарды есептеу жиынтықтап жүргізіледі және демалыс әйелге босанғанға дейін нақты пайдаланған күндерінің санына және жұмыс берушідегі жұмысының ұзақтығына қарамастан, толық беріледі.
Жүктілікке және босануға байланысты демалыстан басқа, қалауынша бала 3 жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты жалақысы сақталмайтын демалыс берілуі мүмкін. Кодекстің 99 бабына сәйкес, осындай демалысты баланың анасы немесе әкесі ала алады, ал бала ата-ананың қамқорлығынсыз қалған болса, жақын туысына, яғни баланы іс жүзінде тәрбиелейтін адамға беріледі.
Бала күтімі бойынша демалыс уақытында жұмыстан айрылып қаламын деп уайымдамауға болады. ҚР Еңбек Кодексінің 59-бабына сәйкес, жұмыс беруші жұмысшы әйелді жүктілік және босану бойынша демалысқа байланысты жұмыстан шығара алмайды. Бұдан басқа 104-бапқа сәйкес, бала күтіміне байланысты демалыста болған уақыт еңбек өтілі ретінде есептеледі және кезекті төленетін демалыс ретінде есептеуге мүмкіндік береді.
Баланың күтіміне байланысты демалыс кезінде жұмыстан айрылам деп уайымдамаңыз. ҚР Кодексінің 54 бабына сәйкес, жұмыс беруші сізді жүктілік және бала күтімі бойынша демалысқа байланысты жұмыстан шығара алмайды. Бұдан басқа, 87 бабына сәйкес, жүктілікке, босануына және бала күтіміне байланысты демалыс уақыты еңбек өтіліне есептеледі, ал жүктілікке және босануға байланысты демалысты тіпті кезекті төленетін демалыс ретінде есептеуге үміттенуге мүмкіндік береді.
Баланың туылуына байланысты қандай төлемдер мен жәрдемақыларды күтуге болады?
Жұмыс істемейтін әйелдер үшін | Жұмыс істейтін әйелдер үшін |
Жәрдемақы мен төлемдер түрлері | |
Баланың тууына байланысты біржолғы мемлекеттік жәрдемақы | |
| Жүктілігі және босануы бойынша табысынан айырылуына байланысты әлеуметтік төлем (жұмыс істейтін әйелдер үшін) |
Баланың бір жасқа толғанға дейінгі күтімі бойынша әлеуметік жәрдемақы | Баланың бір жасқа толғанға дейінгі күтімі бойынша әлеуметік жәрдемақы |
Жүктiлiкке және босануға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға байланысты табысынан айырылған жағдайларда төленетiн әлеуметтiк төлем бiржолғы, ал бала бiр жасқа толғанға дейiн оның күтiмiне байланысты табысынан айырылған жағдайда төленетiн әлеуметтiк төлем – ай сайын төленеді. Электрондық үкімет порталында Жүктілікке және босануға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға байланысты кірісінен айырылуы жағдайына әлеуметтік төлем тағайындау қызметін 8 жұмыс күн ішінде алуға болады. «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорация» КЕАҚ құрылымдық бөлімшелері әлеуметтік төлемдерді тағайындау үшін қажетті құжаттарды қабылдау күнінен бастап 4 жұмыс күн ішінде, ақпараттық жүйелер арқылы оларды Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына (бұдан әрі -Қор) береді.
Қор құжаттар түскен күннен бастап 4 жұмыс күн ішінде әлеуметтік төлемдерді тағайындау немесе тағайындаудан бас тарту туралы шешім қабылдайды. Әлеуметтік төлемдерді тағайындаудан бас тартылған жағдайда, ол өтініш берушіні бас тартудың себептері туралы хабардар етеді және ұсынылған құжаттарды «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорация» КАҚ арқылы өтініш берушіге қайтарады.
Сондай-ақ, Қордың әлеуметтік төлемдерді тағайындауға, қайта есептеуге, тоқтата тұруға, қайта бастауға және тоқтатуға қажетті құжаттардың (мәліметтердің) анықтығына тексеру жүргізуге құқығы бap. Осы мақсаттарда қор мемлекеттік органдарға және тиісті ұйымдарға, төлеушіге және өтініш берушіге сұрау салулар жіберуге құқылы. Бұл peттe өтiнiш беруші әлеуметтік төлемдерді тағайындау, қайта есептеу, тоқтата тұру, қайта бастау және тоқтату туралы шешім қабылдауда орын алған іркіліс және шешім қабылдаудың ұзартылу, бірақ бiр айдан аспайтын мерзімге ұзартылу мерзiмдерi туралы жазбаша және (немесе) электрондық нысандарда хабарлануға тиіс.
Әлеуметтік төлемдерді тағайындау үшін құжаттарды:
жүктілікке және босануына байланысты жәрдемақыларды тағайындауға құжаттарды уақытша жұмысқа қабілетсіздігі парағы берілген күннен бастап 12 айдан асырмай беру қажет;
1 жасқа дейін бала күтімі бойынша баланың туу туралы куәлігінде көрсетілген туған күннен бастап 12 айдан асырмай беру қажет.
Баланың тууына байланысты біржолғы мемлекеттік жәрдемақы (барлық әйелдер үшін)
Кімге тағайындалады. Осы жәрдемақы мемлекеттік бюджеттен барлық босанған, жұмыс істейтін, сондай-ақ жұмыс істемейтін әйелдерге тағайындалады.
Бала тууына арналған жәрдемақы мөлшерін қалай есептеуге болады. Баланың тууына арналған жәрдемақының мөлшері бекітілген, бірінші, екінші және үшінші балаға - 38 АЕК* – және төртінші және одан көп балаға - 63 АЕК құрайды.
* 2022 жылы АЕК 3 063 теңгені құрайды.
Баланың бір жасқа толғанға дейінгі күтімі бойынша әлеуметік жәрдемақы (жұмыс істемейтін әйелдер үшін)
Кімге тағайындалады. Баланың күтімін жүзеге асыратын және міндеті әлеуметтік сақтандыру жүйесінің қатысушылары болып табылмайтын жұмыс істемейтін әйелдер мен ер адамдарға;
Баланың бір жасқа толғанға дейінгі күтімі бойынша әлеуметтік жәрдемақы мөлшерін қалай есептеуге болады. Жұмыс істемейтін әйелдер мен ер адамдарға төленетін баланың бір жасқа толғанға дейінгі күтімі бойынша ай сайынғы жәрдемақы мөлшері бекітілген және:
бірінші балаға – 5,76 АЕК* (әр ай сайын);
екінші балаға – 6,81 АЕК (әр ай сайын);
үшінші балаға – 7,85 АЕК (әр ай сайын);
төрінші және одан көп балаға – 8,90 АЕК (әр ай сайын).
* 2022 жылы АЕК 3 063 теңгені құрайды.
Жүктiлiкке және босануға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға байланысты табысынан айырылған жағдайларда төленетiн әлеуметтiк төлем (жұмыс істейтін әйелдер үшін)
Кімге тағайындалады.
Ол үшін Қорға әлеуметтік аударымдар түскен Қордан әлеуметтік төлем алуға құқығы бар міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесінің қатысушыларына (яғни, әлеуметтік тәуекел туған күнге дейін олар үшін әлеуметтік аударымдар түскен жеке тұлғаларға). «Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы» ҚР Заңының (бұдан әрі - Заң) 19-бабы 7-тармағына сәйкес әлеуметтік төлем құқық жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған жұмыскерлерге демалыс берілген, еңбекке уақытша қабілетсіздік туралы парақта көрсетілген күннен бастап туындайды.
Жүктілігі және босануы бойынша табысынан айырылуына байланысты әлеуметтік төлемді қалай есептеуге болады?
Осы әлеуметтік төлем тек жұмыс істейтін әйелдерге есептелген және бір рет төленеді. Орташа айлық табыс мөлшері әлеуметтік аударымдар бойынша нақты жұмыс істеген мерзіміне қарамастан әлеуметтік қатер туындаған күнге дейін соңғы 12 ай ішіндегі әлеуметтік аударымдар бойынша анықталады. Әлеуметтік төлем мөлшерін білу үшін соңғы жылдағы орташа айлық табыс мөлшерін жұмысқа қабілетсіздік күндер санының тиісті коэффициентіне көбейтіп, 10% міндетті зейнетақы жарналарын шегеру керек.
Әлеуметтік аударымдар төленген орташа айлық табыс мөлшері әлеуметтік төлемдердің мөлшерін есептеу кезінде орташа айлық табыс мөлшері әлеуметтік төлемге құқық басталған айдың алдындағы соңғы күнтізбелік он екі ай ішінде әлеуметтік аударымдар жүргізілген (осы кезеңде әлеуметтік аударымдарда үзілістердің болу-болмауына қарамастан) табыс сомасын он екіге бөлу арқылы айқындалады. Еңбекке жарамсыздық күндері санының коэффициенті еңбекке уақытша жарамсыздық парағы берілген күндер санын күнтізбелік отыз күнге бөлу арқылы айқындалады (ҚР Еңбек кодексінің 99 бабына, әр жұмыс істейтін әйелдің жүктілікке және босануға байланысты төленетін демалысқа және оны жүктілігі ішінде және босанғаннан кейін оны өз қалауынша пайдалануға құқығы бар).
Мысалы, уақытша еңбекке жарамсыздық парағы 126 күнтізбелік күнге берілсе, онда коэффициент 126/30=4,2 тең болады.
Айлық табысы 7 ЕТЖ кем болған кезде жүктілігі және босануы бойынша табысынан айырылғанына байланысты әлеуметтік төлемдерді есептеу үлгісі
ЕТЖ 01.01.2022 бастап 60 000 теңгені құрайды.
Мысалы, бір жыл ішінде Сіз міндетті зейнетақы жарнасын (МЗЖ) шегергенде 1 944 000 теңге табыс алдыңыз:
1 944 000 теңге / 12 = 162 000 теңге,
162 000 теңге * 4,2 = 680 400 теңге;
68 080 теңге сомадағы әлеуметтік төлемнен 10% МЗЖ ұсталады және Сіздің Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорындағы (БЖЗҚ) шотыңызға аударылады. Сіздің банктік шотыңызға 612 360 теңге аударылатын болады.
Әлеуметтік аударым табыстан МЗЖ ұсталып, 3,5% мөлшерлесімен төленеді. Орташа айлық табыс мөлшері соңғы 12 айда түскен әлеуметтік аударымдар негізінде есептеледі. Сондықтан, егер сіз, мысалы, 12 есептік айдан 8 ай жұмыс істесеңіз, онда 8 ай ішіндегі жалпы сома жылдағы 12 айға бөлінетін болады.
Ай сайынғы табысы 7 ЕТЖ-дан асатын әйелдер үшін
Егер Заңның 15-бабының 5-тармағына сәйкес 7 ЕТЖ = 7 * 60 000 теңге әлеуметтік аударым есептеу объектісі ай сайынғы ең жоғарғы мөлшерінен асатын ай сайынғы табыс 700 000 теңгені құрайтын болса, онда әлеуметтік төлем мөлшерін анықтау үшін ай сайынғы табыс мөлшері 420 000 теңге деңгейінде ескеріледі.
Осылайша, көрсетілген табыстан Қорға ай сайын 12 ай бойы әлеуметтік аударым түссе, онда әлеуметтік төлем:
420 000 теңге * 4,2 = 1 764 000 теңге.
Әлеуметтік төлемнен 176 400 теңге сомасынан 10% МЗЖ ұсталады және БЖЗҚ аударылады.
Сізlің банктiк шотыңызға 1 764 000 теңге аударылады.
ҚР Еңбек кодексінің 99-бабы 4-тармағына сәйкес егер еңбек және (немесе) ұжымдық шарт талаптарында, жұмыс берушінің актісінде көзделсе, жұмыс беруші орташа жалақыны сақтай отырып, Қордан төленетін әлеуметтік төлем сомасын шегеріп, жүктiлiкке және босануға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған жұмыскерлерге берілетін демалысқа ақы төлейді.
Еңбекақысы 7 ЕТЖ-дан асатын әйелдер үшін есептеу мысалы
Егер әйел бір жыл ішінде 500 000 теңге мөлшеріндегі табысқа ие болған болса және бұл ретте 126 күнтізбелік күн мөлшерінде жүктілікке және босануға байланысты толық мөлшерде демалыс алатын болса, онда төлем төмендегідей есептеледі:
500 000 * 4,2 – 10 %>420 000 (7 МЗП) * 4,2 – 10% = 1 764 000 тг.
Бұл сома жұмыс істейтін әйелдер үшін ӘТжб байланысты бір жолғы төлем мөлшерінен асады. Осы сомандан әйел барынша тиесілі төлемді алады - 1 764 000 теңге.
Егер есептеу кезеңі түрлі жылдардың айларын қамтитын болса (соңғы 12 ай үшін), онда әр кезең үшін сома сол жылдағы АЕК-ке сәйкес есептелетінін ескеру қажет (2021 жылы - 42 500 теңге).
Еңбекақының нақты мөлшері сіздің әлеуметтік аударымдарыңызбен расталады.
Бұл есептеген кезде табыс мөлшері аталған кезең ішінде Қорға түскен әлеуметтік аударымдар бойынша айқындалатынын білдіреді.
Еңбекке уақытша жарамсыздық парағын қалай алуға болады
Жүктілікке байланысты декреттік демалысқа шығу және әлеуметтік төлем тағайындау үшін сізге еңбекке уақытша қабілетсіздігі парағын немесе басқаша айтқанда – еңбекке жарамсыздық парағы қажет болады. Еңбекке уақытша жарамсыздыққа сараптама жүргізу, еңбекке уақытша жарамсыздық парағын және анықтамасын беру қағидаларына сәйкес уақытша еңбекке жарамсыздық парағы – еңбекке уақытша жарамсыздықты куәландыратын және жұмыстан уақытша босатуға және еңбекке уақытша жарамсыздығы бойынша жәрдемақы алуға құқығын растайтын құжат.
Еңбекке уақытша жарамсыздық парағын кім ала алады. Жұмыс істеген жүкті әйелдер, баланы/балаларды туған әйелдер, жаңа туған баланы асырап алған әйелдер мен ер адамдар.
Кім және қандай мерзімге еңбекке уақытша жарамсыздық парағын береді
Жүктілік пен босану бойынша еңбекке уақытша жарамсыздық парағын және анықтамасын медицина қызметкері (акушер-гинеколог дәрігер), ал ол болмаған жағдайда – ДКК қорытындысынан кейін бөлімше меңгерушісімен бірлесіп, дәрігер - жүктіліктің 30 аптасынан, ал ядролық сынақ әсеріне ұшыраған аумақтарда тұратын әйелдерге жүктіліктің 27 аптасынан бастап ҚР Еңбек кодексінің 99-бабымен көзделген мерзімге беріледі.
Асқынған босану, екі және одан да көп бала туған жағдайда еңбекке уақытша жарамсыздық парағы және анықтамасы босандыратын денсаулық сақтау ұйымының шығару қағазына сәйкес бақылаған жері бойынша әйелдер консультациясында (кабинетінде) қосымша күнтізбелік 14 күнге ұзартылады.
Еңбекке уақытша жарамсыздық парағын алу үшін қандай құжаттар қажет. Жалпы жағдайда жеке басын куәландыратын құжат жеткілікті.
Еңбекке уақытша жарамсыздық парағы Сізге:
жүктілікке және босануға, жаңа туған баланы немесе балаларды асырап алуына байланысты демалысты (декреттік демалысты) беру үшін;
жүктілікке және босануға, баланы немесе балаларды асырап алуына байланысты табысынан айырылған жағдайда әлеуметтік төлемді Қордан алу үшін қажет болады.
Сізге әлеуметтік төлем алу үшін жүктiлiгі және босануы, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуы бойынша уақытша еңбекке жарамсыздық парағының екінші жақ бетіне әлеуметтік аударымды төлеушінің белгісі (басшының қолы және жұмыс берушінің мөрі) болуы керектігіне назар аудару керек.
Бала бiр жасқа толғанға дейiн оның күтiмiне байланысты табысынан айырылған жағдайда төленетiн әлеуметтiк төлем (жұмыс істейтін әйелдер үшін)
Кімге тағайындалады. Осы төлем балаға (балаларға) күтімді жүзеге асыратын және қордан төленетін әлеуметтiк төлемдерді алуға құқығы бар мiндеттi әлеуметтiк сақтандыру жүйесiне қатысушыға (бұдан әрі – қатысушы) тағайындалады. (яғни, олар үшін жұмыс беруші әлеуметік аударымдарды жүргізетін адамдарға).
Бала бiр жасқа толғанға дейiн оның күтiмiне байланысты табысынан айырылған жағдайда төленетiн әлеуметтiк төлем мөлшерін қалай есептеуге болады.
Төлемдер мөлшерін есептеу үшін соңғы 2 жыл ішіндегі жалпы табысты (әлеуметтік аударымдармен расталады) 24 айға бөлу қажет, содан кейін 0,4 көбейту және 10% міндетті зейнетақы жарнасын алу қажет.
Бала бiр жасқа толғанға дейiн оның күтiмiне байланысты табысынан айырылған жағдайда төленетiн әлеуметтiк төлемді есептеу үлгісі
Бала бiр жасқа толғанға дейiн оның күтiмiне байланысты табысынан айырылған жағдайда төленетiн әлеуметтiк төлем: мысалы, бала босанғанға дейін әйел 2 жыл жұмыс істейді, бір жыл ішінде оның еңбекақысы бір рет көтерілді. Бірінші жылы әйел 150 000 теңге алса, екінші жылы 200 000 теңге алған.
Бұл жерде қолайлылық үшін аталмыш сома барлық қажетті аударымдарды шегерумен алынған ретінде санайық (зейнетақы жарналары, табыс салығы және т.б.).
Жалпы табысты санаймыз:
12*150 000+12*200 000=1 800 000 + 2 400 000= 4 200 000 теңге
Алынған соманы 24 айға бөлеміз: 4 200 000/24= 175 000 теңге
175 000 теңге – табыстың орташа айлық мөлшері.
Баланың бір жасқа толғанға дейінгі күтімі бойынша жәрдемақы мөлшерін есептеу үшін осы көрсеткішті 0,4 коэффициентіне көбейтіп, 10% зейнетақы жарналарын шегеру керек, яғни:
175 000*0,4 = 70 000 теңге, 10% шегергенде босанған әйел ай сайын 63 000 теңгені алады.
*2022 жылы ай сайынғы бала бiр жасқа толғанға дейiн оның күтiмiне байланысты табысынан айырылған жағдайда төленетiн әлеуметтiк төлем 168 000 теңгеден аспауы тиіс. Бұл ең төменгі жалақының (ЕТЖ) 40% х7 және жұмыс жасамайтын әйелдер алатын жәрдемақыдан төмен болмауы тиіс.
Жүктілігі, босануы, баланы асырап алуы бойынша табысынан айырылуына байланысты біржолғы әлеуметтік төлемді тағайындау үшін қажетті құжаттар:
Жүктілігіне және босануына байланысты табысынан айырылған жағдайда өтініш.
Жеке басын куәландыратын құжат.
Жүктілігіне және босануына, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуына байланысты берілген жұмысқа уақытша қабілетсіздігі парағы (төменде сіз оны қалай алуға болатындығы туралы біле аласыз).
Банктерде және (немесе) банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдарда ашылған банк шотының (шотты кез келген ҚР ЕДБ ашуға болады), немесе түзету мекемесінің қолма қол ақшаны бақылау шотының нөмірі туралы құжат.
Өзін-өзі жұмыспен қамтитын азаматтар қосымша мынадай құжатты ұсынады:
- жеке кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркеу туралы (мемлекеттік ақпараттық жүйелерден алынатын мәліметтер);
- Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2018 жылғы 27 ақпандағы № 306 бұйрығымен бекітілген жеке шоттарын жүргізу қағидаларына 16-қосымшаға сәйкес нысан бойынша мемлекеттік кірістер органдары берген бюджетпен есеп айырысулардың жай-күйі туралы, сондай-ақ әлеуметтік аударымдар бойынша салық төлеушінің жеке шотынан үзінді көшірме.
Баланың бір жасқа толуына дейін оның күтімі бойынша әлеуметтік төлемді тағайындау үшін қажетті құжаттар:
Өтініш.
жеке басын куәландыратын құжат.
Баланың (балалардың) туу туралы куәлігі (куәліктері) немесе туу туралы актілік жазбадан үзінді көшірме.
банктерде және (немесе) банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдарда ашылған банк шотының нөмірі туралы құжат. Шотты кез келген ҚР ЕДБ немесе банктік операцияларды жүзеге асыратын «ҚазПошта» АҚ сияқты басқа ұйымдарда ашуға болады.
Бір жасқа дейінгі баланы (балаларды) асырап алған жағдайда - қорғаншылық және қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органмен берілген баланы (балаларды) асырап алу туралы сот шешімінен үзінді көшірме.
Балаға қорғаншылық (қамқоршылық) белгіленген жағдайда, балаға қорғаншылық (қамқоршылық) белгіленгенін растайтын құжат ұсынылады.
Егер құжаттарды үшінші тұлға берсе, нотариалдық куәландырылған сенімхат. алуға болады
Алматы қаласының перзентханаларының байланыстары
№ р/б | Мекеме атауы | Мекен жайы | Телефон |
"№1 Қалалық перзентхана" ШЖҚ МКК | Алмалы ауданы, Сейфуллин көшесі 492 | 292-67-88, 87017134003 | |
| "№2 қалалық перзентхана" ШЖҚ МКК | Медеу ауданы, Жангелдин көшесі, 28/20-22 | 397-63-59, 87013203171 |
"Қалалық перинаталдық орталық" ШЖҚ МКК | Әуезов ауданы, Жұбанов көшесі, 11 | 230-17-91, 87017663499 | |
"№4 Қалалық перзентхана" ШЖҚ МКК | Түрксіб ауданы, Станкевич көшесі, 6 | 221-51-02, 87772102263 | |
"№5 Қалалық перзентхана" ШЖҚ МКК | Әуезов ауданы, Қабдолов көшесі, 28 | 230-17-47, 87017663499 | |
"Перинатология және балалар кардиохирургиясы орталығы" ШЖҚ МКК | Бостандық ауданы, Басенов көшесі, 2a | 3378787, 87012171970 | |
"Smart Health University City" ШЖҚ | Наурызбай ауданы, Қалқаман ш-а 2a | 87081621625 |
Бала туған кезде қандай құжаттарды ресімдеу керек
Баланың дүниеге келуі – әрбір адамның өміріндегі маңызды әрі жауапты қадам. Бала тууға қалай дайындалған дұрыс, бұл жерде бала тууды тіркеуге өтінішті қалай беруге болады? Бала туу және оның күтімі бойынша әйел қандай төлемақы алады? Декрет демалысын қалай ресімдеуге және жұмыс істейтін және жұмыс істемейтін әйелдерге төлемақы көлемін қалай есептеуге болады? Қандай қызметтерді онлайн алып, өз уақытыңызды үнемдеуге болады – бұл туралы «электрондық үкімет» порталында білуге болады.
Медициналық көмек
«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Кодекстің 81-бабына сәйкес әйелдің жүктілік кезеңінде, босану кезінде және босанғаннан кейін, оның ішінде шарананы тірі туудың және өлі туудың халықаралық критерийлерімен айқындалатын мерзімінен бұрын босанғаннан кейін Қазақстан Республикасының аумағында рұқсат етілген әдістерді қолдана отырып, денсаулығын сақтауға және көмек алуға құқығы бар. Жүкті, босанатын және босанған әйелдерге кепілдендірілген тегін медициналық көмек көлемі шегінде медициналық, кеңестік көмек көрсетіледі.
Кепілдендірілген тегін медициналық көмек көлемі шегіне жүктілік кезеңі, бала туу және бала туудан кейінгі кезең кіреді. Жүктілік анықталғаннан кейін ең алдымен әйелдер кеңесіне (бұдан әрі – ӘК) есепке тұру қажет.
Жүктіліктің 7–12 аптасы – есепке қоюдың оңтайлы кезеңі болып табылады. Осы кезде учаскелік әйелдер дәрігеріне алғаш рет барып көріну қажет.
Есепке кейін де тұруға болады, алайда бұл әйел мен оның баласының денсаулығын кейбір қауіптер тудыруы мүмкін, сол себепті көптеген ауруларды жүктіліктің ерте мерзімінде анықтаған дұрыс, бұл емдеу сәтті өту үшін дұрыс болады.
Жүкті әйел аудандық әйелдер кеңесінде тегін– бұл кепілдендірілген тегін медициналық көмек көлемі есебінен қызмет көрсетіледі. Әйелдер кеңесін дербес таңдауға болады, бұл жерде тіркеуге тұрған жері бойынша немесе нақты тұратын жері бойынша өтініш беруге болады («Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Кодекстің 71-бабына сәйкес). Бұл өзге қалалық әйелдерге және азаматтығы басқа әйелдерге қатысты болып келеді.
Егер өзге әйелдер кеңесін таңдауды шешсеңіз,мысалы, жұмыс орнының жанында, бұл жағдайда сіз тіркелген жеріңіздегі есептен шығуыңыз және өзіңіз таңдаған әйелдер кеңесіне есепке тұруыңыз қажет. Тіркелу орнын ауыстыру мүмкіндігін алдын ала біліп алған дұрыс болады. Сондай-ақ өз қалауыңыз бойынша жүктілікті бақылау бойынша лицензияға ие ақылы емханада бақылауға тұруға болады. Сонымен қатар бойға бала біткеннен бастап бала туудан кейінгі кезеңге дейін ақылы медициналық қызмет көрсетуді қамтамасыз ететін перинаталдық орталықтар мен жеке емханалар бар.
Әйелдер кеңесіне есепке тұру үшін қандай құжаттар қажет?
Жеке куәлік (түпнұсқа мен оның 2 көшірмесі).
Микрореакцияға талдау.
Күйеуінің жеке куәлігі (1 көшірме).
Неке туралы куәлік (1 көшірме).
Соңғы екі құжат кейін — перзентханадан жылдам шығау кезінде қажет болады. Егер бала туу сәтті өтіп, сәби мен ананың жағдайы жақсы болса, оларды 3 – 4 күні перзентханадан шығарады. Перзентхана баланың құжаттары дұрыс ресімделгеннен кейін ғана баланы шығаруға рұқсат ете алады.
Өмірде кез келген тосын жағдайлар болады: бала туудың алдында құжаттар жоғалып кетуі немесе баланың әкесін шұғыл түрде іссапарға жіберуі мүмкін. Бұл жағдайда бала туған әйелді баланың құжаттарын ресімдеу мүмкін болмауына байланысты шығара алмайды. Сол себепті қажетті құжаттарды алдын ала дайындау қажет.
Егер әйел некеде тұрмаса, соңғы екі құжатты ресімдеудің қажеті жоқ, себебі бала анасының атына ресімделеді.
Барлық қажетті құжаттар ұсынылып, тіркелетін орында берілетін сауалнамалар толтырылғаннан кейін сіздің атыңызға 3 негізгі құжат ресімделеді:
Амбулаториялық ауру картасы (нысан 025/у).
Алмастыру картасы (нысан 113/у), бұл карта әрқашан өзіңізбен бірге болуы тиіс.
Жүкті әйелдің жеке картасы (нысан 111/у).
Бала тууды тіркеу
Әйелді ауруханадан шығарған кезде оған баланың туу туралы медициналық куәлігі беріледі. «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы» туралы ҚР Кодексінің 187 бабына сәйкес бала тууды тіркеу үшін туу туралы медициналық куәлік немесе туу туралы фактін дәлелдейтін сот шешімінің көшірмесі негіз болып табылады. Баланы туу туралы медициналық куәлікте баланың анасы туралы барлық қажетті деректер (тегі, аты, әкесінің аты (бар болған кезде), сондай-ақ баланың туылған күні мен жынысы, құжатты беру күні көрсетіледі. Куәлікке лауазымды тұлға қол қоюы және медицаиналық ұйымның мөрімен куәландыруы тиіс.
«Баланың тууы туралы өтінішті оның ата-аналары не басқа да мүдделі адамдар тіркеуші органдарға ол туған күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірмей беруге тиіс.
Бала өлі туған жағдайда, босанған кезден бастап бір жұмыс күнінен кешіктірмей медициналық ұйымның жауапты лауазымды адамы өтінішті береді.
Үш жұмыс күні өткен соң берілген өтініш бойынша баланың тууын мемлекеттік тіркеу Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі белгілеген нысан бойынша тіркеуші орган жасаған қорытындының негізінде жүргізіледі»;
«Бала Қазақстан Республикасынан тыс жерде туған жағдайда баланың тууы туралы өтінішті оның ата-аналары не басқа да мүдделі адамдар Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелеріне оның туған күнінен бастап екі айдан кешіктірмей беруге тиіс»;
Баланың тууын мемлекеттік тіркеу туралы өтініш кез-келген тіркеуші органға, қаладағы, аудандық маңызы бар қаладағы аудандардың жергілікті атқарушы органдарына, кент, ауыл, ауылдық округ әкімдеріне немесе «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы» КЕАҚ өтініш берушінің өтініші бойынша жазбаша түрде немесе портал арқылы электронды түрде берілуі мүмкін.
Баланы мемлекеттік тіркеу рәсімі екі жұмыс күнінен аспайды.
Сондай-ақ «Электрондық үкімет» порталында баланың тууын тіркеудің екі тәсілі бар. Бірінші – ата-аналар баланың тууын онлайн режимінде тіркейді, бұдан кейін әлеуметтік төлемдерді тағайындауға электрондық өтініш береді. Онлайн өтініш берудің екінші нұсқасы баланың тууына байланысты қызметтердің кешенін композиттік қызмет ретінде алуды пайымдайды. Бір қызмет арқылы баланың тууын тіркеуге өтініш, бала күтімі бойынша жәрдемақы алуға өтініш беруге, сондай-ақ баланы балабақшаға кезекке қоюға (бұл жерде аталған қызметтер жеке де көрсетілуі мүмкін екенін атап өту қажет).
Проактивті бала тууды тіркеу
Бала өмiрге келiсiмен оның ата-анасына SMS-хабарлама арқылы құттықтау келiп, сәбидi тiркеу бойынша мемлекеттiк қызметтi алу ұсынысы жасалады. Баланың тууына байланысты проактивті қызметтерді көрсету бойынша пилоттық жоба Қазақстанның барлық облыстарында іске қосылды.
Проактивті қағида бойынша қызметті көрсету үшін ЭҮП-дағы жеке кабинетте ұялы телефон нөмірін сіздің ЖСН-мен байланыстыруды жүзеге асыру қажет.
Сондай-ақ, туу бойынша жәрдемақы ресімдеу үшін шот нөмірін көрсету қажет. Тууын мемлекеттік тіркеуден кейін бала туралы қажетті мәліметтер оны мектепке дейінгі мекемелерге есепке қою үшін жергілікті атқарушы органдарға беріледі.
Қызметті алушының таңдауы бойынша дайын туу туралы куәлікті ХҚКО-нан алып кетуге, не курьер арқылы үйге жеткізуге тапсырыс беруге болады.
Бала күтімі бойынша ұзақтығын, баланның тууына байланысты әлеуметтік төлемдер мен жәрдемақылардың көлемін білу үшін мына мақаламен танысуды ұсынамыз – Декреттік демалыс.
Ақпарат көзі: https://egov.kz/cms/kk/articles/child/ui_decret